Thạch xương bồ và tiết xương bồ là 2 vị thuốc hoàn toàn khác nhau, thạch xương bồ là thực vật thuốc họ Ráy, phân bố nhiều ở Tứ xuyên, Chiết giang, Giang tô; Tiết xương bồ thuộc họ Mao Lương, phân bố nhiều ở Thiểm tây, Sơn tây, Hà nam. Trong thạch xương bồ có thành phần dầu dễ bay hơi, axit hữu cơ, axit amin và đường…, tiết xương bồ lại có nhiều chất khác nhau như axit succinic, axit palmitic…
Thạch xương bồ vị cay mà đắng, quy kinh Tâm, Vị. Công năng trừ thấp hóa đàm, phương hương khai khiếu, an thần ích trí, hóa thấp khai vị. thường dùng trong trúng phong đàm mê tâm khiếu, thần chí hỗn loạn, kết hợp với bán hạ, thiên nam tinh, trần bì… để táo thấp hóa đàm như trong đạo đàm thang; nếu hôn mê do đàm nhiệt thì phối ngũ uất kim, trúc lịch như xương bồ uất kim thang.
Thạch xương bồ quy kinh tâm, khai tâm khiếu, có công dụng tỉnh thần ích trí, thông nhĩ minh mục. Trị chứng kiện vong ( hay quên ) kết hợp nhân sâm, phục linh.. trong bài bất vong tán, khai tâm tán; trị lao tâm quá độ, tâm thần thất dưỡng dẫn tới mất ngủ, mơ nhiều phối nhân sâm, bạch truật, long nhãn như an thần định trí hoàn; trị tâm thận lưỡng hư, ù tai điếc tai thường phối nữ trinh tử, thỏ ti tử… trong an thần bổ tâm hoàn.
Tiết xương bồ vị cay nóng, quy kinh tâm, can, thận. Có công dụng hóa đàm, khai khiếu tỉnh thần, tuyên thấp tỉnh tỳ, giải độc. Thích hợp dùng trong nhiệt chứng dẫn đến hôn mê, mất ngủ, mơ nhiều, ù tai, điếc tai, bụng đầy chướng, liều dùng chỉ nên từ 1.5~6g.
Về công dụng cả 2 đều có công năng khai khiếu tỉnh thần, hòa trung khai vị. Nhưng thạch xương bồ thiên về hóa đàm an thần, tiết xương bồ thiên về ôn hóa đàm thấp.
Ths. Bs Lương Ngọc Dũng
Leave a reply