Xuyên Bối Mẫu: Chủ yếu phân bố ở Tứ Xuyên – TQ, tính hàn hơi đắng nên có tác dụng thanh phế hóa đờm, lại có vị ngọt nên thiên về nhuận để nhuận phế chỉ khái, thích hợp dùng trong chứng nhiệt đàm, táo đàm, ho lâu ngày do nội thương ( phế âm hư hay hư lao mãn tính ). Thường kết hợp với Tri Mẫu trong bài Nhị Mẫu Tán để thanh phế nhuận táo, hóa đàm chỉ khái. Phối hợp với Sa Sâm, Mạch Đông … trong bài Bối Mẫu Tán để dưỡng âm nhuận phế, hóa đàm chỉ khái trị ho lâu ngày do Phế âm hư.
Triết Bối Mẫu: Chủ yếu phân bố vùng Triết Giang – TQ, vị đắng, tính hàn thiên về khổ tiết, sở trường thanh hóa nhiệt đàm, giáng tiết phế khí, dùng trị ho do phong nhiệt phạm phế hoặc đàm nhiệt uất phế. Trong điều trị phong nhiệt thường kết hợp với tang diệp, ngưu bàng tử; thanh phế nhiệt thì phối cùng qua lâu, tri mẫu. Triết Bối còn có tác dụng thanh nhiệt giải độc, hóa đám tán kết, thường phối sa sâm, mẫu lệ để tiêu hạch ở cổ; phối liên kiều, bồ công anh để trị ung nhọt lở loét. Xuyên Bối và Triết Bối đều có tác dụng thanh nhiệt tán kết nhưng Triết Bối mạnh hơn Xuyên Bối.
Trong điều trị ho thì Xuyên Bối chủ trị ho khan, ho lâu ngày mạn tính do Phế âm hư ; còn Triết Bối chủ trị ho cấp tính do đàm nhiệt uất Phế hay Phong nhiệt phạm Phế.
Thổ Bối Mẫu: Chủ yếu phân bố ở Hà Bắc, Thiểm Tây, Sơn Tây…, vị đắng tính hàn, có công năng giải độc, tán kết, tiêu thũng giống Triết Bối nhưng thanh nhiệt hóa đàm chỉ khái kém hơn. Thổ Bối dùng chủ yếu trong sốt cao nổi hạch, tắc tia sữa, u cục tán kết, ung nhọt lở loét.
Ngoài ra còn có Bình Bối Mẫu ( Liêu Ninh, Cát Lâm), Y Bỗi Mẫu ( Tân Cương ) cũng có tác dụng thanh nhiệt nhuận Phế, hóa đàm chỉ khái như Xuyên Bối, nhưng không có công năng tán kết tiêu ung. Hà Bắc Bối Mẫu lại có công dụng tương tự Triết Bối.
Ths. Bs Lương Ngọc Dũng.
Leave a reply